Depresyon touche plis pase 300 milyon moun nan lemonn (OMS, 2022). Men, an Ayiti move sitiyasyon peyi a ap travèse yo fè zafè depresyon an vin pi grav. Kidonk, "kantite moun ki fè depresyon yo ak kantite moun ki gen lide touye tèt yo pa sispann ogmante nan popilasyon an", selon Inite Sante Mantal (USM) ak Direksyon Epidemiyoloji, Laboratwa ak Rechèch an Ayiti (Oktòb 2021). Yon kontèks ki dwe enterese tout moun, paske pwoblèm sante mantal yo rete yon gwo andikap pou nou.
 |
| Kredi Imaj : Bing AI |
Depresyon se youn nan pwoblèm mantal ki touche plis moun nan popilasyon mondyal la. Nou menm an Ayiti, k ap fè fas ak kriz sosyopolitik, povrete, enstabilite, vyolans, kidnapin, ak move nouvèl chak jou, genyen plis chans toujou pou nou fè depresyon. Sa tèlman grav, to suisid la an Ayiti te 9,6 pou 100 000 moun nan lane 2019, kidonk to peyi a pi wo pase mwayèn mondyal la ki se 8,7.
Malerezman, move konprann ak estigmatizasyon konn rann li difisil pou nou konnen kilè yon moun ap soufri ak depresyon epi kòman tou nou kapab ede moun sa a jwenn yon solisyon. Se sa k fè li enpòtan pou nou konnen kòman nou kapab rekonèt depresyon lakay yon moun, kisa ki lakoz li, konsekans li kapab genyen sou lavi epi ki meyè solisyon nou ka pote ak pwoblèm sa a.
{getToc} $title={KONTNI ATIK LA} $count={Boolean}
Kisa depresyon an ye?
Depresyon se yon twoub mantal kote moun ki soufri li a prezante yon gwo tristès ki kapab pèsiste pandan plizyè jou, e menm plizyè semèn. Lè sa a, moun nan genyen difikilte pou l jwenn plezi nan tout aktivite ki te konn ba li plezi avan yo. Anplis, lavi a ka menm rive pèdi sans pou li, se kòmsi moun sa te deja mouri malgre li kontinye respire. Yo rele moun ki soufri depresyon yo "depresif", ki diferan ak yon moun ki deprime.
Daprè Oganizasyon Mondyal Lasante (OMS), depresyon atenn 3,8% popilasyon mondyal la. Kidonk, genyen anviwon 280 milyon moun ki ap viv ak depresyon nan lemonn. Fi yo souvan plis vilnerab pase gason yo sitou fi ki ansent yo, epi granmoun yo soufri depresyon plis pase timoun yo. Malerezman, chak lane, genyen 700 000 moun ki touye tèt yo.
Pou nou menm an Ayiti, daprè Rapò Estatistik Ministè Sante Piblik ak Popilasyon an (MSPP), te genyen 1 179 ka depresyon ki te dyagnostike nan etablisman sante yo an Ayiti nan lane 2020. Sa vle di sou chak 100 000 moun, genyen 10,3 ki depresif, san konte tout sa ki pa ale jwenn pwofesyonèl sante yo.
Kijan w kapab rekonèt depresyon lakay yon moun ?
Daprè DSM-5 ki se liv ki klase tout twoub mantal yo, men kèk siy ak sentom w ap jwenn lakay yon moun ki depresif :
- Gwo tristès;
- Mank oubyen absans plezi ak enterè pou tout aktivite;
- Vin gwo osinon vin piti anpil;
- Dòmi anpil oubyen pa gen somèy ditou;
- Santi l fatige chak jou san l pa fè anyen, pèdi tout enèji l;
- Li ka santi l gen yon enèji sanzatann pou l fè tout aktivite l oubyen li ralanti nèt sou tout sa l te konn fè avan;
- Li ka santi l pèdi tout valè ak estim pou tèt li, li pa wè itilite lavi l ankò;
- Difikilte pou l reflechi pandan yon ti tan, pou l konsantre l oubyen pou l pran yon desizyon;
- Fè panse ak tantativ pou l mete fen ak lavi l, sa a ki se estad ki pi grav la.
Pou w kapab rekonèt depresyon lakay yon moun, fòk li prezante omwen senk (5) nan nèf (9) sentom nou sot site yo e ki manifeste pandan aniwon de (2) semèn.
Kisa ki lakoz depresyon ?
Pèsonn pa konnen ojis kisa ki lakoz twoub sa a. Men, fanmi w ak antouraj ou ka transmèt ou li. Chanjman nan kèk konpozisyon chimik nan sèvo w ka jwe yon wòl tou. Gwo chanjman nan lavi w, estrès, kèk maladi fizik ak medikaman yo kapab koze depresyon tou.
Anplis rezon sa yo, gen kèk lòt toujou, tankou :
- Pèdi yon moun ki enpòtan nan vi w;
- Pèdi djòb ou, kay ak tout sa w genyen nan yon aksidan;
- Divòs oubyen separasyon nan yon relasyon, pèdi objektif ak ideyal, genyen santiman vi w pa vo lapenn ankò.
Tout sitiyasyon ki pwovoke gwo tristès lakay ou epi ki dire yon bon ti tan, kapab vi n transfòme an depresyon si pwoblèm nan pa rezoud. Se sa k fè li enpòtan pou nou kapab veyatif ak moman tristès nou yo epi idantifye a ki moman li vin tounen yon danje.
Tristès se yon emosyon ki natirèl e nòmal lakay yon moun, nou tout konn tris pou yon rezon oubyen yon lòt. Men, lè tristès sa vin tèlman fò epi li paralize tout aktivite w, li anpeche w dòmi, manje, travay, li menm rive fè w panse ak lanmò, nan ka sa yo li tounen yon menas pou ou e fòk ou chèche yon fason pou w jere l.
NOU ENVITE KLIKE POU W KA LI : KILÈ OU DWE ALE WÈ YON SIKOLÒG ?
Èske depresyon kapab trete ?
Tretman pou konbat depresyon depann premyèman de gravite pwoblèm nan oubyen tip depresyon moun nan. Anplis, diferans ki genyen lakay chak moun ka lakoz yon tretman efikas pou yon moun epi li pa mache pou yon lòt. Se sa k fè li enpòtan pou pwofesyonèl sante a an kolaborasyon ak pasyan an jwenn tretman ki pi efikas la pou yo adopte l.
Tretman pou depresyon souvan gen ladan l medikaman (antidepresè) oswa sikoterapi. Konsa tou, tretman an kapab yon konbinezon tou de (2) metòd yo ansanm. Men, nan estad ki pi grav yo nan depresyon an, genyen lòt kategori tretman ki apwopriye.
Kijan w kapab ede tèt ou ?
Se vre ou dwe ale kay yon pwofesyonèl sante mantal pou ede w konbat depresyon an, men kèk bagay ou ka fè tou pou w ede tèt ou :
- Pale ak yon moun sou sityasyon difisil ou ye a. Lè w pale ak yon lòt moun, ou libere w, ou retire yon chay sou tèt ou;
- Pa izole tèt ou, rete bò kote moun ki renmen w ou, ki enpòtan pou ou;
- Byen dòmi, manje yon fason ki ekilibre, fè egzèsis fizik;
- Kontinye fè aktivite ou te konn twouve plezi avan yo menmsi ou pa santi menm anvi a pou w fè yo;
- Evite bwè alkòl ak konsome dwòg, sa ka agrave depresyon an.
Sonje ou pa poukont ou epi gen anpil lòt moun ki te viv menm sityasyon avè w deja e ki te jwenn yon solisyon, ou kapab jwenn li tou. Ale wè yon pwofesyonèl sante mantal si w paka jere sa poukò w.
Kijan w kapab ede yon moun ou sispèk ki depresif ?
Li enpòtan pou nou voye je, tcheke sou moun ki nan antouraj nou, paske pafwa ou konn panse moun nan anfòm epi l ap fè fas ak gwo pwoblèm. Se pa tout moun ki ap gen kouraj pou adrese w di w yo pa anfòm, men ou dwe atantif ak tout chanjman atitid ak abitid lakay pwòch ou. Yon moun ki jwenn bon jan soutyen ak akonpayman ap gen plis chans pou trete rapid epi pa rive nan estad panse ak suisid yo. Kidonk, ann :
- Voye je youn sou lòt;
- Tande yon moun san w pa pote kritik ni jijman, sa ap bay chans pou l retounen kote w;
- Ankouraje moun pou pran ti plezi yo, fè l souri ba li ti blag;
- Montre moun nan kòman li enpòtan, li gen valè, kòman li konte pou ou;
- Fè moun nan santi li pa poukont li nan sa l ap travèse a;
- Ankouraje moun sa a al konsilte yon sikològ.
Moman difisil peyi Dayiti ap travèse yo ogmante risk pou majorite popilasyon an vin depresif. Sa mande pou nou tout kontribye, pou nou youn sipòte lòt. Anplis, gen nesesite tou pou leta Ayisyen mete kanpe yon bon politik pou jere zafè sante mantal nan peyi a. Sèlman ti 1% nan bidjè nasyonal la ki rezève ak sante mantal la se yon pwopòsyon ki pa sifi pou sektè a.
Nou youn dwe tcheke sou lòt !
Redaksyon
Medjina N. Eliacin
Etidyan finisan nan Sikoloji
Chèf kwizin
Dekoratris evènman
CEO GRACE Hair Oil
__________________
Ou se yon Tizè Konesans ?
Ebyen, se kiryozite w wi ki bouste nou!
