ÈSKE FEMINIS LA SE YON MOUVMAN KONT GASON ?

Lit pou egalite ant gason ak fanm, se yon batay ki t ap mennen byen lontan. Malgre genyen anpil amelyorasyon ki fèt, men, objektif yo pako atenn. Paske, Feminis la se yon mouvman ki vize prensipalman egalite ant gason ak fanm epi ki ap lite kont tout diskriminasyon kont fanm. Anpil fwa, anpil moun mal konprann epi mal entèprete kèk estrateji feminis yo itilize, sa ki konn fè yo konsidere feminis la tankou yon mouvman ki kont gason. 

Feminis se yon tèm ki fè referans a yon ansanm mouvman k ap lite pou egalite jiridik, politik, sosyal, ekonomik fanm ak gason nan yon sosyete. Tèm sa a te itilize e popilarize nan lane 1882 gras ak fanm sa a ki rele « Aubertine Auclert » ki se yon militan e feminis fransè. Se yon tèm ki pa sispann evolye sou enfliyans divès chanjman k ap fèt nan sosyete yo. Sa ki vin bay nesans ak divès tandans, divès kouran panse feminis e menm gen kèk nan yo vizyon yo se rive jwenn yon sosyete kote egzistans fanm ak gason separe. Sitiyasyon sa yo fè nou wè anpil fwa mouvman feminis la kòm yon mouvman ki monte e ki ap goumen kont sèks maskilen an.
Men èske se sa li ye vrèman ? Ki diferan tandans ki genyen ladan l? Ki kalite enstriman mouvman feminis yo itilize ?  E kijan sosyete ayisyèn nan enfliyanse pa li menm?

{getToc} $title={KONTNI ATIK LA} $count={Boolean}

Istwa mouvman feminis la

Emansipasyon fanm yo nan vi piblik sosyete a konstitiye yonn nan chanjman ki pi make tan modèn nan. Sa te kòmanse nan XVII-XVIII èm syèk yo kote premye revandikasyon ki t ap fèt yo te baze sou rekonesans dwa sivik ak politik medam yo. Nan divès peyi nan Lewòp la, fanm yo pa t ka patisipe nan anyen ki gen rapò ak vi politik peyi yo. Fanm yo pa t genyen okenn dwa pou vote ak pou patisipe nan elaborasyon lwa ki t ap fèt pou bòn mach sosyete a. Nan sousi pou revandike kont diskriminasyon sa a Olympe de Gouge ki se yon fransè, fanm sa a t a pral pibliye nan lane 1791 "Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne" an reyaksyon avèk "Déclaration des droits de l'homme et du citoyen" ki te pibliye nan lane 1789.

Premye peyi ki te rekonèt dwa vòt medam yo se te Nouvèl Zelann. Sa te rive fèt nan lane 1893. Pou fransè yo, se jis nan lane 1944, yo vin jwenn dwa vòt e elijibilite yo gras a mouvman sifrajèt yo ki te gwoup fanm ki t ap revandike dwa vòt yo nan sosyete a.  

Dezyèm gran vag mouvman feminis la pran nesans nan lane 1960 yo. Sa ki te karakterize faz sa a se te revandikasyon medam yo t ap fè pou rekonesans dwa sosyal yo, dwa pou yo kapab avòte e itilize metòd kontrasepsyon yo. Yo t ap revandike tou kont dominasyon gason egzèse sou yo ak dwa pou yo genyen yon menm salè, epi louvri yon kont bank.  Anplis, yo t ap lite tou pou yo kapab dispoze de byen yo genyen san yo pa bezwen pèmisyon mari yo e yo t ap revandike tou kont wòl sosyete a atribye ak sèks feminen an.  

Genyen tou yon twazyèm vag feminis ki pran nesans nan peyi Lèzetazini nan lane 1990 yo. Vag feminis sa te pote kòm revandikasyon dwa fanm ki konsidere kòm minorite nan sosyete yo. Tankou : fanm kap viv avèk yon defisyans fizik oubyen mantal, fanm ki nan fwaye yo, travayè sèks yo ak manm kominote LGBTQ.

Divès tandans mouvman feminis lan

Selon Ti- Grâce Atkinson ki se yon teyorisyèn e feminis amerikèn, tout gwoupman feminis antann yo sou yon pwen : Fanm yo se viktim diskriminasyon. Yo sibi divès sòt diskriminasyon e se ak diskriminasyon sa yo mouvman feminis yo vize mete fen. Malgre objektif la se menm nan, sa pa anpeche genyen divès tandans feminis. Pami yo,  n ap kapab site 4 oryantasyon Alison Jagar (filozòf feminis amerikèn) prezante nan ouvraj sa a ki rele "feminist politics and human nature" ki te pibliye nan lane 1983.

• Feminis Liberal

Feminis liberal la se yon feminis refòmis. Li vize egalite dwa fanm ak gason yo san li pa kesyone tout estrikti sosyal ki egziste yo. Daprè kouran sa a, opresyon fanm yo lye ak yon zafè dwa politik ak sivil fanm yo pa genyen nan sosyete a. Selon oryantasyon sa a, liberasyon fanm yo kapab fèt atravè divès refòm ki vize egalite chans ant fanm ak gason nan lemonn.

• Feminis Radikal

Daprè mouvman sa a, opresyon fanm yo ap sibi nan sosyete a lye dirèkteman a sèks yo. Daprè kèk feminis radikal, liberasyon medam yo ap rive posib atravè yon monn ki fonde sou egalite seksyèl. Men, pou kèk lòt, se atravè yon monn ki fonde sou siperyorite medam yo oubyen yon nouvo monn ki fonde sou yon egzistans separe ant fanm ak gason. Kontrèman a feminis liberal la, feminis radikal la vize yon mouvman revolisyonè pou abouti a yon lòt modèl sosyete.

• Feminis Maksis

Selon ideyoloji sa a, opresyon fanm yo nan sosyete a lye ak yon lit klas ekonomik yo oubyen tou, dominasyon yon klas dominant. Selon apwòch sa a, liberasyon fanm yo ap posib atravè yon revolisyon nan estrikti ki deja etabli yo pou abouti a yon sosyete k ap pwone yon egalite seksyèl.

• Feminis Sosyalis

Menmjan avèk modèl feminis radikal e modèl maksis la, pou feminis sosyalis la, libète medam yo ap rive posib atravè yon ansanm revolisyon k ap abouti a yon sosyete kote egalite seksyèl la respekte. Li diferansye sèlman sou rezon ki lakoz opresyon sa. Pou kategori sa a, fanm yo oprese nan sosyete a paske yo se fanm e paske tou yo fè pati de yon klas defavorize.

Li enpòtan pou n mansyone, 4 tandans feminis sa yo pa sèlman tandans ki egziste nan mouvman feminis la. Amezi sosyete yo ap devlope, anpil lòt tandans, anpil lòt revandikasyon ap fè aparisyon yo nan mouvman an.

Enstriman entènasyonal gwoupman feminis yo itilize

Pou ranfòse revandikasyon mouvman an, feminis yo itilize divès ouvraj ki fèt nan domèn nan  epi ki pibliye atravè sosyete yo. Pami yo, genyen :

• Deklarasyon inivèsèl dwa lòm (1948);
• Konvansyon pou eliminasyon tout fòm diskriminasyon k ap fèt sou Fanm (1979);
• Deklarasyon ak pwogram aksyon Beijing (1995);
• Konvansyon entè-amerikèn pou prevansyon, sanksyon, eliminasyon vyolans kont fanm ( konvansyon Belem Do PARA, 1994);
• Konvansyon nasyonzini sou dwa moun andikape (2006) ...

Nou envite w klike pou w ka li atik sa a : KALVÈ MEDAM YO AP MONTE ANBA TANDANS SEKSIS LA AN AYITI !

Enfliyans mouvman feminis la sou sosyete ayisyèn nan

An Ayiti, mouvman feminis la kontribye anpil nan evolisyon sosyete a. Gras a divès lit e revandikasyon feminis ayisyèn nou yo mennen, Ayiti rive fè yon bèl  avanse ki trè siyifikatif.

Gras a mouvman feminis la an Ayiti, nou rive genyen:

• Rekonesans dwa vòt fanm yo nan lane 1950;
• Rekonesans dwa vòt prezidansyèl medam yo atravè lwa 1957 la;
• Rekonesans fanmi yo ki andeyò maryaj la nan konstitisyon 1987 la;
• Kreyasyon ministè kondisyon fanm nan lane 1994;
• Ratifikasyon Konvansyon BElEM DOPARA pa leta ayisyen nan lane 1995;
• Adopsyon yon dekrè kont vyòl nan lane 2005;
• Lwa elektoral ki etabli yon kota minimal 30% fanm nan pòs elektoral yo nan lane 2006;
• Devlòpman ak mizanplas yon politik egalite fanm ak gason 2014-2034.

Feminis la pa yon mouvman kont gason, menm si gen kèk aksyon ki poze ki ka bay enpresyon sa a. Sa ki enpòtan, feminis la prensipalman vize egalite ant gason ak fanm e l ap lite kont tout diskriminasyon ki fèt kont fanm yo. Li enpòtan pou n pa konfonn kritik sou seksis ak yon atitid anti-gason. Gen kèk diskou feminis ki ka depase limit yo, men sa pa reprezante tout mouvman an. Kidonk, li nesesè pou feminis yo ak tout lòt enstitisyon ki ap defann dwa fanm byen kontwole sou demach yo nan lit sa a.

Redaksyon

Ernande Orelien

Etidyan Travay Sosyal

__________________

Ou se yon Tizè Konesans ?

Ebyen, se kiryozite w wi ki bouste nou!