Tout moun, tout laj, abitye genyen okèt. Souvan, okèt la konn san danje. Men, lè l dire anpil, li ka revele prezans yon maladi tankou : kansè, estwòk, enfeksyon, maladi nan kè, elatriye. Yon okèt ki deja depase 48 èdtan se yon siy avètisman pou yon moun kouri al wè yon pèsonèl sante byen vit paske sa kapab lakoz lanmò.
 |
| Kredi Imaj : Bing AI |
Okèt se yon sitiyasyon dezagreyab ki rive anpil moun. Li ka rann moun sa a enkonfòtab anpil paske nan yon sèl grenn minit la, moun sa a kapab genyen kriz la soti 4 pou rive 60 fwa.
Nan peyi nou an Ayiti, lè yon moun gen okèt, granmoun yo souvan di se grandi moun sa a ap grandi... Èske se vre ? E, lè se yon tibebe ki genyen l, gen paran ki konn mete ti moso fil rad tibebe a sou fwon l pou sa ka pase. Èske pratik sa a efikas ?
{getToc} $title={KONTNI ATIK LA} $count={Boolean}
Kisa okèt la ye ?
Pou yon moun respire, genyen 2 mouvman ki dwe fèt :- Moun nan dwe rale lè antre. Mouvman sa a rele enspirasyon.
- Moun nan dwe pouse lè sa a soti, sa ki rele ekspirasyon.
Mouvman sa yo pa fèt konsa konsa, gen yon seri mis nan òganis la ki patisipe nan travay mekanik sa a. Konsa tou, lè a genyen yon chemen byen espesifik li dwe suiv. Kidonk, lè a antre nan 2 narin yo ( twou nen yo), li pase nan chanm òlfaktif yo (1), li al tonbe nan gòje a (3), li pase nan Glòt la, larenks (5) lan, trache a (6), bwonch yo (7) epi pou l antre nan poumon yo.
Pou lè a antre pi fasil l nan poumon yo, gen yon seri mis ki patisipe nan travay la. Yo rele yo mis enspiratwa. Pami yo, sa ki jwe pi gwo wòl la rele Dyafrag.
Ebyen, yon moun rive gen okèt lè mis enspiratwa yo kontrakte sanzatann. Men, kòman sa fèt :
- Premyeman, dyafrag la kontrakte, sa lakoz yon gwo mouvman pou rale lè antre nan poumon yo;
- Dezyèmman, glòt la ki nan mitan kòd vokal yo e ki twouve l sou tèt larenks lan ki te dwe ouvri pou lè ka pase antre a, li fèmen tousuit apre kontraksyon dyafrag la;
- Twazyèmman, lè a ki vini ak fòs pou l te antre a, puiske l paka pase byen, li vin lakoz kòd vokal yo vibre. Se sa ki pwodui bri nou konn tande lè yon moun gen okèt la.
An jeneral, se timoun ki gen okèt pi souvan. Kidonk, tout tan w ap grandi, risk pou w gen okèt la ap bese. Epitou, gason pi fasil gen okèt pase fanm. Anplis, kriz okèt yo parèt plis nan aswè.
Èske tout òkèt se menm ?
Selon kantite tan okèt la fè sou yon moun avan l pase, sa fè genyen 3 tip :
- Okèt egi : se yon okèt ki dire pi piti pase 2 jou epi ki kapab pase byen fasil;
- Okèt pèsistan : se lè okèt la kòmanse dire plis pase 2 jou, sa ki vin yon ka ki konplike;
- Okèt kwonik oubyen entretab : se lè okèt la dire plis pase yon mwa.
Jeneralman okèt egi a, li pase byen vit nan kèk minit. Men, 10% nan moun ki genyen kansè nan yon stad avanse yo, toujou genyen okèt ki dire anpil tan
Kisa ki lakoz okèt?
Jiskaprezan syantifik yo poko jwenn koz egzat ki bay okèt la. Pou okèt ki pa dire lontan yo, sa vle di ki egi yo, yo rankontre li souvan nan ka sa yo:
- Yon iritasyon nan nè frenik lan;
- Pandan w ap manje yon manje ki gen twòp epis oubyen ou manje twò vit;
- Lè w ap bwè yon bwason ki gen gaz oubyen alkòl;
- Yon iritasyon ki fèt nan lezofaj ou;
- Yon chanjman tanperati ki fèt byen vit;
- Tabak, elatriye.
Men pou kategori okèt ki dire yo, oubyen ki entretab yo, genyen plis pase 100 koz. E nan 80% ka yo, se yon pwoblèm nan youn ou plizyè ògàn nan kò a ki lakoz li.
Men nan rès 20 % ka yo, li se yon sitiyasyon ki deklannche akoz :
- Laperèz;
- Isteri;
- Chòk;
- Twoub pèsonalite, elatriye
Pafwa okèt lan kapab lakoz doulè, pwoblèm pou dòmi, pwoblèm pou pale, difikilte lè pou manje ak bwè, pèdi pwa, elatriye.
Kòman ou ka evite gen okèt ?
Genyen kèk metòd ki ka anpeche yon moun genyen kriz okèt la :
- Evite manje twò rapid;
- Evite manje ki gen twòp epis;
- Evite pran gwo gòje bwason gazez ak bwason alkolize;
- Nan ka timoun ki nan tete yo, veye pou yo pa tete twò vit, elatriye.
Lè ou gen okèt, kisa w ta dwe fè?
Yon moun ki gen okèt ki pako dire anpil tan pa bezwen kouri al kay doktè si li pa gen okenn lòt siy, ni li pa bezwen pran medikaman tou. Men kèk teknik ou ka anplwaye ki ap ede w soulaje :
- Eseye rale souf ou epi kenbe l pou tout tan ou santi w kapab epi lage souf ou tou dousman. Ou ka fè sa pandan 8 jiska 10 fwa;
- Kenbe lang ou ak men w, rale l soti deyò;
- Vale pen sèk;
- Bwè sik ;
- Enspire epi ekspire nan yon sachè an papye. Evite sachè plastik yo;
- Bwè yon ti dlo glase byen rapid;
- Evite ri ak touse;
- Nan ka timoun piti, fè l bwè dlo glase ak tèt li panche sou lestomak li.
Men, si okèt la deja genyen pou pi piti 2 jou sou moun lan, sitou si li akonpanye ak doulè, tèt fè mal, angoudisman, feblès, elatriye, li dwe al wè pèsonèl sante prese prese.
Redaksyon
Kerby Dorcely
__________________
Ou se yon Tizè Konesans ?
Ebyen, se kiryozite w wi ki bouste nou !
