An Ayiti, dosye achte ak vann medikaman an, se yon sektè ki san kontwòl. Nan tout kwen lari, nan laye, nan bourèt ak nan machin transpò yo : chaje ak machann grenn, ti luil ak siwo. Non sèlman nenpòt moun lage nan vann nenpòt medikaman, men tou, yo fè sa nan nenpòt kondisyon. Anplis, popilasyon an ki 2 bra balanse, lage nan achte medikaman yo vle, pou yo konsome pou nenpòt sa yo ta genyen an. Se yon kontèks ki mete pèp ayisyen an fasafas ak yon seri gwo pwoblèm sante. Se vre, genyen lwa nan peyi nou ki ekri pou reglemante mache medikaman yo, men, sa pa twò priyorite pou otorite yo.
 |
| Kredi foto: mediatudecmr |
Nan peyi Dayiti, medikaman ap sikile san kontwòl. Siwo, ti luil, ti pomad, ak konprime ap vann nan tout kwen lari, nan tout boutik, nan tout vye kondisyon... Aktivite vann medikaman an tounen yon veritab mwayen pou moun yo siviv. Tout moun ap met may, tout moun tounen doktè grenn. Akoz sitiyasyon dezòd sa a, anpil fo medikaman anvayi mache a. Non sèlman medikaman nan lari yo pa chè, men tou, yo pi aksesib. Fas ak degrenngolay sa a, san reflechi, majorite popilasyon an tou sèvi tèt yo nan lari a.
Ki kote medikaman sa yo soti ? Ki danje pou konsomatè yo? Kisa otorite yo di ? Ki inisyativ ki pran pou amelyore sitiyasyon sa a ?
{getToc} $title={KONTNI ATIK LA} $count={Boolean}
Kisa yon medikaman ye?
Selon OMS, pou sa k gen pou wè ak medsin modèn lan ansanm ak medsin tradisyonèl la, yon medikaman se yon sibstans medikal ki prepare pou fè prevansyon oubyen tretman yon maladi epi asire byennèt popilasyon an. Kidonk, itilizasyon sibstans sa yo endispansab nan tout sosyete ki òganize epi kote dwa moun yo respekte. Men, sa dwe fèt ak anpil kontwòl paske yon medikaman se yon kouto ki file 2 bò. Si w byen itilize l, w ap jwenn bon rezilta. Konsa tou, si w mal itilize l, ou pa p jwenn rezilta oubyen tou sa ka konplike sitiyasyon an e menm koute w lavi w.
Dosye medikaman nan peyi Dayiti
Depi aprè 1804, mache medikaman an pa t janm yon sektè ki t ap fonksyone san kontwòl. Malgre tout feblès, gras ak lwa sanitè 1808 la, te toujou genyen anpil sousi pou kontwole sa k ap sikile kòm remèd nan kominote a.
Sa ta pral bay nesans ak plizyè tèks lwa ki te pibliye pou reglemante sektè a tou. Pami yo, gen youn ki kenbe atansyon nou plis, se Lwa 10 dawou 1955 lan ki se yon lwa sou zafè famasi an Ayiti. Lwa sa a reglemante pwosesis pou pwodui, distribiye, estoke ak konsome medikaman nan peyi a. Pa egzanp:
- Lwa sa a touche anpil aspè enteresan. Pami yo, atik 6 la presize aklè ki moun ki gen dwa ak otorite pou dirije yon famasi nan peyi a. Selon li, se sèlman Ayisyen ki gen pou pi piti 18 lane e ki gen yon diplòm famasyen ki kalifye pou sa.
- Li entèdi pou yon moun egzèse alafwa Medsin ak Famasi, menm si l gen tou 2 diplòm yo (atik 7). Se te pou fè yon separasyon klè ant metye famasyen an ak medsen an.
- Gen anpil medikaman yon moun ka achte nan yon famasi san preskripsyon. Konsa tou, daprè atik 22 nan lwa 10 Dawou 1955 la, gen yon kategori medikaman ki entèdi pou yon famasyen vann yo si moun k ap achte l la pa gen yon preskripsyon ki valab, sètadi yon preskripsyon ki gen dat, non, siyati, adrès ak plizyè lòt enfòmasyon konsènan medsen an.
- Li entèdi pou laboratwa ak depo yo vann medikaman ak yon grenn moun patikilye konsa konsa.
- Yon famasi pa gen dwa vann lòt pwodui ki pa pwodui famasetik. Anplis, episri, boutik ak magazen yo pa dwe vann anyen ki gen rapò ak medikaman.
Poutan, atè a, reyalite a diferan, tout bagay melanje, pa gen separasyon ant medikaman ak lòt pwodui. Malgre Famasi pouse tankou djondjon nan peyi a, DMP | MT (Direksyon Famasi, Medikaman ak Medsin tradisyonèl nan MSPP ki asire kontwòl politik famasetik nan peyi a) te mete yon lis deyò pou lane 2018-2019 la. Lis sa a te prezante sèlman 128 Famasi ki otorize pou fonksyone nan peyi a, pou 11 milyon moun lan. Sitiyasyon an pi grav toujou, paske 80% nan yo se nan depatman Lwès yo ye.
Angwo, lwa 10 Dawou 1955 lan defini tout kritè pou n te genyen yon sektè famasetik ki plizoumwen pèfòman.
Èske nou pwodui medikaman an Ayiti
Leta ayisyen pa envesti nan domèn fabrikasyon medikaman pou popilasyon an, se sa k fè se sektè prive a ki pran monopòl pwodiksyon pwodui famasetik yo. E anplis, laboratwa yo ki gen nan peyi a pwodui sèlman 25% nan medikaman popilasyon an bezwen pou l konsome yo. Sa vin kreye nesesite pou n enpòte medikaman.
Zafè enpòtasyon sa a tankou yon bèt fewòs nou pa ka kontwole. Li vin jwenn jarèt sitou nan sans pou fè konkirans ak medikaman ki pwodui nan peyi a ki konn souvan vann pi chè e ki pa anpil tou.
Nenpòt medikaman ap vann san pwoblèm. Sa vin lakoz anviwon 25 pou rive 50% medikaman ki ap sikile yo, se fo medikaman. Kidonk, non sèlman dòz yo pa respekte, e anplis non ki sou medikaman yo konn pa koresponn vre ak sibstans ki anndan yo a(prensip aktif).
Poukisa medikaman ap vann nan lari a?
Aktivite vann medikaman nan lari a ilegal, li jwenn rasin li byen lwen nan istwa sosyo ekonomik peyi a. Genyen anpil faktè ki kontribye nan bay fenomèn sa a jarèt. Pami yo, genyen :
- Pwoblèm ekonomik yo
- Fòmasyon popilasyon an ki pa fèt
Anpil moun konn gen yon malèz. Tan pou yo ale jwenn yon pèsonèl sante, yo prefere achte medikaman pou yo bwè ( aksyon sa a pote non: otomedikasyon). Pafwa, machann grenn lan bezwen fè lajan l, li bay moun yo nenpòt medikaman pou nenpòt sa yo genyen malgre machann sa yo pa gen fòmasyon medikal.
- Otorite yo pa fè yon kontwòl efikas sou sektè medikaman an.
Nòmalman, otorite yo, espesyalman MSPP gen devwa pou voye je sou tout sa ki gen rapò ak lasante nan peyi a. Pou sa, yo kreye DMP | MT ki se Direksyon Famasi, Medikaman ak Medsin Tradisyonèl ki asire kontwòl politik famasetik nan peyi a. Kidonk, li ta dwe veye e gen kontwòl tout sa ki ap antre e itilize nan peyi a kòm medikaman.
Men, malerezman, malgre tout tèks yo pibliye, otorite sa yo pa fè travay yo nòmlaman. Sa lakoz peyi a non sèlman vin chaje famasi, men, nenpòt moun antre nan peyi a ak nenpòt pwodui pou vann libelibè.
Ki kote machann lari yo jwenn medikaman ?
Gen 2 posibilite pou yon moun ki ap vann medikaman nan lari a jwenn medikaman nan peyi a. Se swa nan depo nan peyi Dayiti oubyen pi souvan nan men founisè yo genyen Repiblik Dominikèn yo. Anpil fwa medikaman yo konn pa fèt Repiblik dominikèn. Selon sa ki ekri sou anbalaj yo, anpil nan pwodui sa yo gen posiblite pou yo soti nan peyi tankou : Repiblik Dominikèn, End, Lachin, Kenya, Etazini, Lafrans, Kanada, elatriye.
Dominiken yo konn kòmande yo epi revann yo ak yon seri revandè an Ayiti. Men tou, gen anpil laboratwa famasetik lakay vwazen an ki ap fè fo medikaman pou vann nou. Sa vle di, lè yon laboratwa lòt peyi pwodui yon medikaman k ap byen vann sou mache ayisyen an, gen laboratwa dominiken ki itilize menm non an pou fè yon fo.
 |
| Kredi foto: Dr Richard |
Ki sansksyon pou moun k ap mal vann medikaman nan peyi a?
Genyen yon pwoblèm grav nan peyi pa nou, Puiske medikaman yo mal defini. Lwa yo pa byen pran an kont tout sibstans ak melanj tradisyonèl moun yo itilize pou fè tretman yo.
Men, selon lwa ki reglemante pwodiksyon, distribisyon, estokaj ak konsomasyon medikaman yo an Ayiti a, yon laboratwa oubyen yon depo ki vann yon machann anbilan oubyen yon patikilye yon pwodui famasetik ap gen pou li peye yon amann 20 000 Goud sou chak pwodui li vann moun nan.
Si aprèsa, li kontinye ak pratik la, amann nan ap double. Fwa sa a li ap 40 000 Goud. Si li kontinye toujou, leta ap fèmen etablisman famasetik sa a pandan yon ti tan. Konsa tou, leta ka menm fèmen li nèt.
Yon moun, yon laboratwa oswa yon depo ki ap vann fo medikaman, si lajistis met men sou li, l ap gen yon amann soti 50,000 rive 100,000 Goud pou l peye. Leta ap sezi pwodui sa yo epi, moun sa ap pase ant 3 pou rive 6 mwa nan prizon.
Danje ki genyen nan medikaman ki ap vann lib la
Komès medikaman ilegal sa a, se yon pratik ki mete popilasyon an ak tout sistèm sante peyi a fasafas ak yon seri gwo danje. Tankou:
- Otomedikasyon, ki se yon pratik ki vrèman danje, ki fè plis mal pase byen;
- Medikaman yo konn pa adapte ak bezwen sante yo. Oswa tou, machann yo konn bay move konsèy. Sa ki konn gen anpil efè negatif e ka koze lanmò ;
- Anpil moun ap depanse lajan nan medikaman ki pa efikas, sa ki agrave sitiyasyon ekonomik popilasyon an;
- Gwo pwoblèm sante piblik. Paske mache enfòmèl medikaman an ka lakoz entoksikasyon ak pwopagasyon maladi...
- Degradasyon konfyans nan sistèm sante a.
- Possibilite pou pran nan fo medikaman. Selon done OMS yo, nan peyi kote mwayen ekonomik moun yo fèb yo, sou chak 10 medikaman, genyen youn ki se yon fo medikaman. Lè n konsidere Ayiti ki se peyi ki pi pòv nan Amerik Latin lan ak Karayib la, nou ka kesyone ki kantite dega ki ap fèt an silans.
Anpil nan medikaman ki ap vann nan lari an Ayiti yo soti Repiblik dominikèn. Pa gen okenn verifikasyon ki fèt. Poutan, gen anpil laboratwa famasetik nan peyi sila a ki ap fè fo medikaman. Sa tèlman klè, pou lane 2018 la, otorite yo nan repiblik dominikèn sezi plis pase 258 milyon Pèso dominiken fo medikaman...
Anplis, 19 jiyè 2019, otorite dominiken yo rive met men ankò sou youn nan pi gwo estrikti kriminèl ki abitye ekspòte fo medikaman. Nan operasyon sa, otorite yo sezi medikaman ki refèt pou yon montan ki se 16,2 milyon pèso. Yo te pran tou, anpil materyèl laboratwa, anpil pwodui chimik, matyè premyè ki la pou prepare fo medikaman yo, elatriye.
Ki mezi ki kapab pran pou limite fenomèn sa ?
Menm jan sa fèt nan anpil lòt peyi tankou: Lafrans, Singapou ak Wannda, mete pye sou kou fenomèn sila pa enposib. Men tou, li paka fèt konsa konsa san yon bon estrateji pou limite domaj sa ka koze. Men, fòk lalwa aplike pou sosyete a byen mache. Men kèk mezi ki ka aplike :
- Leta dwe mete kanpe yon sistèm efikas pou kontwole pwodiksyon, enpòtasyon ak sikilasyon medikaman nan peyi a;
- Leta dwe kreye plis lòt anplwa pou pèp la ki nan move sitiyasyon ekonomik;
- Famasyen yo dwe leve kanpe tou, pou konbat chalatan kap pran daso;
- Fè sansibilizasyon popilasyon an sou danje ki genyen non sèlman nan achte medikaman nan lari, men tou sou danje otomedikasyon an;
- Ankouraje kreyasyon plis famasi ki otorize;
- Sibvansyone plis medikaman pou pèmèt moun ki pi fèb yo gen aksè ak yo nan pi bon kondisyon e ak pi bon pri...
Se vre anpil nan lwa 1955 la mande revize e gen sijè ki ta dwe manyen tou, puiske l pa janm aplike, sa rann anpil famasyen vag, sikilasyon medikaman anndan peyi a fèt san kontwòl e moun yo lage nan bwè nenpòt bagay. L ap bon pou gen yon bon leve kanpe ki fèt prese prese, paske direksyon nou pran an pa bon. Lwa yo la, se pou yo aplike nan tout sikonstans, sinon pita ka pi tris...
__________________
Ou se yon Tizè Konesans ?
Ebyen, se kiryozite w wi ki bouste nou!
Ou se yon Tizè Konesans ?
Ebyen, se kiryozite w wi ki bouste nou!
